NASA, 50 yıl önce Mars’taki yaşamı öldürmüş olabilir

Bilim dünyası tarafından genel olarak kabul gören fikir Mars’ın çorak ve cansız bir yer olduğudur. Lakin bir araştırmacı, NASA‘nın Viking iniş araçlarının 1976‘da gerçekleştirdiği deneylerin Mars kayalarında yaşayan mikropları ezkaza öldürmüş olabileceğini öne sürüyor. Başka uzmanlar ise kuşkucu.

NASA, Mars’taki hayatı mı öldürdü?

Kısa bir müddet evvel bir bilim insanı, NASA’nın neredeyse 50 yıl evvel Mars’ta kazara yaşamı keşfetmiş olabileceğini ve daha sonra ne olduğunu fark etmeden yanlışlıkla öldürmüş olabileceğini tez etti. Lakin öteki uzmanlar yeni tezlerin zorlama bir fantezi mi yoksa geçmişteki birtakım şaşırtan deneyler için ilgi cazibeli muhtemel bir açıklama mı olduğu konusunda ikiye bölünmüş durumda.

Berlin Teknik Üniversitesi’nde astrobiyolog olan Dirk Schulze-Makuch, 27 Haziran’da Big Think için kaleme aldığı makalede, NASA’nın Viking araçlarının 1976’da Kızıl Gezegen’e iniş yaptıktan sonra Mars kayalarının içinde saklanan küçük, kuraklığa güçlü ömür formlarını örneklemiş olabileceğini öne sürdü. Schulze-Makuch, şayet bu uç hayat formları var idiyse ve var olmaya devam ediyorsa, iniş araçları tarafından gerçekleştirilen deneyler nedeniyle ölmüş olabileceklerini söylüyor.

Schulze-Makuch bunun “bazı insanların mutlaka kışkırtıcı bulacağı bir öneri” olduğunu lakin benzeri mikropların Dünya’da yaşadığını ve varsayımsal olarak Kızıl Gezegen’de de yaşayabileceğini, bu nedenle göz gerisi edilemeyeceklerini kelamlarına ekledi.

Viking deneyleri

Viking iniş araçlarının her biri (1975 – Viking 1 ve Viking 2)  Mars’ta dört deney gerçekleştirdi: Mars toprağında organik yahut karbon içeren bileşikler arayan GCMS deneyi, potansiyel fotosentetik organizmalar tarafından karbon fiksasyonunu test eden pirolitik salım deneyi, toprağa radyoaktif olarak izlenen besinler ekleyerek metabolizmayı test eden etiketli salım deneyi ve ömür için anahtar olduğu bilinen gazların (oksijen, karbondioksit ve nitrojen gibi) izole edilmiş toprak örneklerinin etrafında nasıl değiştiğini izleyerek mekanizmayı test eden gaz değişimi deneyi.

Bunlar son derece teknik deneyler olsa da deneylerinin sonuçları baş karıştırıcıydı ve o vakitten beri görünüşe nazaran kimi bilim insanlarının başını karıştırmaya devam ediyor. Etiketli salım ve pirolitik salım deneyleri Mars’ta hayat fikrini destekleyen birtakım sonuçlar üretti: Her iki deneyde de kimi gazların konsantrasyonlarındaki küçük değişiklikler bir cins organizmanın varlığına işaret ediyordu.

GCMS ayrıyeten birtakım klorlu organik bileşiklerin izlerini de buldu, fakat o vakitler vazife bilimcileri bu bileşiklerin Dünya’da kullanılan paklık eserlerinden kaynaklanan kontaminasyon olduğuna inandılar. (Sonraki iniş ve keşif araçları bu organik bileşiklerin Mars’ta doğal olarak oluştuğunu kanıtladı).

Bununla birlikte, dört deney ortasında en değerlisi olarak kabul edilen gaz değişimi deneyi olumsuz sonuç verdi ve birden fazla bilim beşerinin nihayetinde Viking deneylerinin Mars ömrünü tespit etmediği kanısına varmasına yol açtı.

Su kullanmak deneyleri etkilemiş olabilir

2007 yılında NASA’nın Viking araçlarının halefi olan Phoenix aracı Mars’ta havai fişeklerde ve patlayıcılarda kullanılan perklorat izlerine rastladı. Fakat bu izlerin de Mars’ta ömür için kâfi olmadığı görüşü hakim oldu. Ancak Schulze-Makuch, deneylerin birçoklarının çok fazla su kullandıkları için çarpık sonuçlar üretmiş olabileceğine inanıyor. (Etiketli salım, pirolitik salım ve gaz değişimi deneylerinin hepsi toprağa su eklemeyi içeriyordu).

Şili’deki Atacama Çölü gibi çok kuru Dünya ortamlarında, son derece tuzlu olan ve etraflarındaki havadan çok az ölçüde su çeken higroskopik kayalarda saklanarak gelişebilen ekstrem mikroplar bulunuyor. Bu kayalar, varsayımsal olarak bu çeşit mikropları yaşatabilecek bir nem düzeyine sahip olan Mars’ta da mevcut. Schulze-Makuch, bu mikropların Dünya’daki birtakım ömür formlarıyla uyumlu bir kimyasal olan hidrojen peroksit de içermesi halinde, nemi daha fazla çekmelerine yardımcı olacağını ve ayrıyeten etiketli salım deneyinde tespit edilen gazların bir kısmını üretmiş olabileceğini öne sürüyor.

Ancak çok fazla su bu küçük organizmalar için ölümcül olabiliyor. Scientific Reports mecmuasında yayınlanan 2018 tarihli bir çalışmada araştırmacılar, Atacama Çölü’ndeki çok sellerin, daha ıslak şartlara ahenk sağlayamayan yerli mikropların yüzde 85’ine kadarını öldürdüğünü tespit etti.

Schulze-Makuch, bu nedenle Viking toprak örneklerindeki potansiyel mikroplara su eklemenin, insanları bir okyanusun ortasında mahsur bırakmaya muadil olabileceğini belirtiyor: Her ikisinin de hayatta kalmak için suya gereksinimi var, lakin yanlış konsantrasyonlarda bu onlar için ölümcül olabilir.

Başka tartışmalar da var

Bilim insanları Viking deneylerinin Mars mikroplarını kazara öldürmüş olabileceğini birinci kere ileri sürmüyor. 2018 yılında öbür bir küme araştırmacı, toprak örnekleri ısıtıldığında, beklenmedik bir kimyasal tepkinin örneklerde yaşayan mikropları yakıp öldürmüş olabileceğini öne sürmüştü. Bu küme, bunun deneylerden elde edilen birtakım şaşırtan sonuçları da açıklayabileceğini sav ediyor. Tüm bunlara karşın bilim topluluğu bu savları kolay bir tabirle “zorlama” olarak kabul ediyor.