25’inci yılında Google hakkında bir makale

Google’da aranan birinci şeyi biliyor musunuz?

Google’da aranan birinci şey o periyotlar eski bir Stanford lideri olan Gerhard Casper‘ın ismiydi. Bu arama 1998 yılında Larry Page ve Sergey Brin’in bilgisayar bilimcisi John Hennessy için Google’ın tanıtımı sırasında yapıldı. Gerhard Casper’ın ismi hem AltaVista’da hem de Google’da aratıldı. AltaVista, sevimli hayalet Casper sonucunu verirken Google ise Gerhard Casper ile ilgili sonuçlar çıkarmıştı.

Peki neden Google’ın sonuçlarıyla AltaVista’nın sonuçları birbirinden bu kadar farklıydı? Temelinde ikisi ortasındaki temel fark, Google’ın sonuçları sayfalar ortasındaki irtibat ölçüsüne nazaran düzenleyen PageRank algoritmasında yatıyordu. Aslında 1998 yılında Google, Google ismini taşımıyordu, sitenin yepyeni ismi BackRub’tı ve sonuçları sıralama için kullandığı geri kontaklara bir gönderme taşıyordu.

Larry Page ve Sergey Brin’in sunumundan sonra Google, 1998 yılında resmi olarak çevrimiçi oldu. Kısa müddette hem interneti kullanma biçimimizden hem de nihayetinde kültürün kendisinden o kadar ayrılmaz hale geldi ki Google, bazıları için internetin kendisiyle eş mana taşımaya başladı. Ancak Google’ın hakimiyetinin sallandığına dair son vakitlerde birtakım işaretler var.

Yön kaybı

Bu yazıyı okuyan muhtemelen herkes birebir şeyi düşünüyor: Google, bir vakitler olduğu kadar hakikat, uzman ve kendini aramaya adamış bir şirket değil. Fakat burada tek hatalı Google da değil. Bilhassa 2010’lardan sonra Facebook, Instagram, Twitter ve son vakitlerde TikTok gibi kapalı algoritmik toplumsal ağlar bildiğimiz interneti kemirmeye başladı. Beşerler artık TikTok’u bir arama motoru olarak bile kullanmaya başladı.

25 yıldır birinci kez, Google’ın çıkışından bu yana birinci kere, onun merkezde olmadığı bir dünyayı ufukta görüyoruz. Kapalı toplumsal ağlar ve her şeyi bilen yapay zekaları göz önüne aldığımızda açıkça görülüyoruz ki, bir çağın sonunda ve öbür bir çağın eşiğinde bulunuyoruz. Lakin nereye gittiğimizi anlamak için şimdiye nasıl geldiğimize bakmamız gerekiyor.

Başlangıç

Google’ın tam manasıyla Google haline geldiği devir 2001 yılı civarındaydı. Şubat 2000’de Jennifer Lopez, Grammy ödül merasiminde ikonik yeşil Versace elbisesini giydiğinde çok farklı bir şeye ilham kaynağı olacağından bir haberdi. JLo’nun o elbiseyi giymesi eski Google CEO’su Eric Schmidt’e nazaran Google Görsel Arama’nın başlangıcı oldu. Böylelikle JLo hem bir moda hem de bir teknoloji ikonu haline geldi…

2001 yılı bir açıdan da kıymetliydi. O yıl, beşerler Google’ın ele geçirilecek kadar değerli bir şey olduğunu fark etti. Beşerler o yıllarda “Google bombing” terimi çıktı. Google bombing, bir web sitesinin ağır temaslarla alakasız, alakasız yahut bahis dışı arama tabirleri için web arama motoru sonuçlarına çıkmasıdır. Nasıl açıklasak… Bu, Google’a latife gözlüğü yazınca Kemal Can Parlak’ın çıkması üzere bir şey.

2001 yılında bir Google sözcüsü, makul bir sonucun neden meydana geldiğini anlamakta zorlandıklarını ve bu sonucun Google’ın sıralama algoritmasıyla ilgili olduğunu belirtiyor. Tıpkı vakitte bu sonuçları “bir anormallik” olarak nitelendiriyor. Lakin bu bir anormallik değildi. Bir gayretin başlangıcıydı: PageRank’ı manipüle etmek isteyenlerle Google’ın bunu engelleme savaşı.

2023 yılında, arama optimizasyonu büsbütün şahsî çıkar sıkıntısı, Google’ın hâkim olduğu bir dünyada hayatın bir gerekliliği. Yeni makalelerin URL’leri anahtar sözlerle dolu. YouTube görüntü başlıkları da o denli – elbette çok fazla değil, zira çok uzun bir başlık cezalandırılıyor. SEO şimdilerde kulağa spam içerik üzere geliyor (Bkz: Beşiktaş’ın maçı saat kaçta? Beşiktaş maçı ne vakit, hangi kanalda vs.) Fakat aslında olay bu türlü başlamadı.

2000’lerin başında içerik üreticisi olarak internette çoğunlukla blog muharrirleri bulunuyordu. Aslında onlar Google’ın birinci arama sonuçlarına çıkmak için savaşmıyordu. Tam aksine, PageRank için optimizasyon yaparak Google’ı daha güzel hale getiriyorlardı. Google’ın bu yıllardaki eserlerine baktığımızda – Google Groups, Google Calendar, Google News, Google Answers – bunu aslında görüyoruz.

2005 yılında Google Reader hayatımıza girerek bir ihtilal yarattı. Reader, kullanıcıların RSS beslemelerini almasına ve bu beslemeleri tek bir okuyucuya eklemesine imkan tanıdı. Şayet Google Arama 2000’lerin internet kültürünün omuriliğiyse, Google Reader da merkezi hudut sistemiydi. Google Reader, insanları web’de yazmaya teşvik ediyordu. O devirlerde blog muharrirleri Google’ın yaptığı her şeyin interneti daha güzel hale getirmeye hizmet ettiğini düşünüyordu. Piyasaya sürmeye devam ettiği araçlar, dünyadaki bilgileri toplama ve insanların web’e daha fazla içerik eklemesine yardımcı olma misyonuna bağlıydı. Lakin artık herkes farklı düşünüyor. Önde gelen isimler SEO’yu Google bombing ile tıpkı görüyor.

Yeterince yaşlı olanlar Google’ın birinci yıllarında arama sonuçlarının ne kadar dengeli olduğunu hatırlayacaktır. Artık ise sonuçlar reklam, spam içerik ve anahtar sözlerle oluşturulmuş durumda.

Arama ve Sosyal

Toplumsal ağların gelişiyle PageRank de aslında bir nevi değişti. Milyarlarca insan toplumsal ağlarda bir şey görüyor ve bunu Google’da arıyor, sonuçlar toplumsal ağlara taşınıyor ve döngü devam ediyor. “Arama” ve “sosyal” kavramlarını birbirine rakip fikirler olarak düşünme eğilimindeyiz. İnternetin 2000’ler ve 2010’lar ortasındaki tarihi ekseriyetle arama motorlarından toplumsal ağlara geçiş olarak resmediliyor. Lakin PageRank, bir manada çevrimiçi topluluğun nabzını ölçüyor ve birebir vakitte nasıl aktığını da etkiliyor. Yıllar içinde bu, insanların nasıl içerik üreteceklerini de etkilemeye başladı. Bu da kaliteli içeriğe ağır bir darbe indirdi. Nobel Kimya Ödüllü Aziz Sancar mı yoksa Seren Serengil ve Gülben Ergen kavgası mı daha çok konuşuldu?

Bu gerçek hayat verisi sanal hayatta da birebir. Evvelden bloglar derin ve bilgilendirici içeriklerle doluydu. Mesela, yemek tanımı veren bloglar. Günümüzde hala tanım veriyorlar lakin uzun bir anahtar söz gövdesi ve reklamlardan sonra. Sonuçta bunların beşerler tarafından okunması gerekiyor ve başkaları bir şey yaparken siz yerinizde durup yaprak dolması tanımı yazamazsınız.

Sonuç olarak PageRank’in algoritması birden fazla insanın sandığından çok daha kolay. Başlangıçta, insanların paylaştığı ipuçlarının ve püf noktalarının birçok SEO için büyük ölçüde anlamsızdı. Günümüzde ise SEO için içerik ana fikir olmuş durumda. Bu tek başına içerik üreticilerin cürmü değil, hiç de değil. Yazılı imtihanda 50 ve üstü alanlar geçiyorsa size 50 puan aldıracak şeyler aşikardır. Google’da da durum o denli. Bu bir manada Google’ın içeriğin nasıl oluşturulacağını şekillendirmesi değil mi?

Bombardıman

2000’li yılların internet ortamında Google’ın başka her şeyin üstünde yer alan bir şey olduğu düşünülüyordu. Google’ın ortaya çıkardığı şeylerin belli bir kalite seviyesini tabir ettiği hissi vardı. Fakat artık Google’ın son 25 yılını PageRank’ı manipüle etmek isteyenlerle Google’ın bunu engelleme savaşına indirgersek arama motorunun nihayetinde savaşı kaybetmeye başladığını görüyoruz.

Google artık büyük bir alışveriş merkezi olmuş durumda. Elbette asıl soru, her şeyin ne vakit aykırı gittiği? İnternetin hayal gücünü yakalayan ve irtibat halimizi temelden değiştiren bir site nasıl oldu da bu hale geldi?

Bir gecede her şey değişti

Uzmanlara soracak olursa bu sorunun karşılığı şirketin AdSense programını açtığı 2003 yılına kadar uzanıyor.

2003-2004’ten evvel internette herkese açık bir yorum kutunuz bulunabilirdi. Yorum yapmak isteyen yorum yazabilir yahut yorum bırakmak istemeyen hiç kimse buraya bir şey yazmazdı. Kimlik doğrulama yok. Hiçbir şey yoktu. Bunun nedeni de orada ne yorum yaptığınızın kimsenin umurunda olmamasıydı.

Sonra bir anda, bir gecede internetteki her bir yorum başlığı anında spam’lendi. Ve bu, bir gecede oldu. Google’ın reklam araçları ilişkilere mali bir kıymet kazandırarak platformdaki organik her şeyi etkilemeye başladı. O andan itibaren Google, internetin genelinden çok kendi ağının sıhhatini önemsemeye başladı. AdSense sonrasında uzmanlara nazaran gelecek 20 yılın nereye gideceği çok açıktı. Ve tünelin ucu da Mahmut Hoca’nın odasına çıkıyordu.

Mezarlık ve diriliş

Google Answers, 2006 yılında kapandı. Google Reader, 2013 yılında kapandı ve blog dünyasını da beraberinde götürdü. Blogger hala çalışıyor, lakin Google Reader’ı bir ortaya getirecek bir merkez olmadığı için birden fazla yayıncı Twitter, Facebook ve Instagram üzere platformlarda ve son vakitlerde TikTok’ta lokal içerik üretmeye başladı.

Tüm bunların ötesinde, OpenAI’ın hayatımıza soktuğu ve inanılması güç muvaffakiyetler elde eden ChatGPT var. Üretken yapay zeka tarafından her şeyi bilen sohbet robotu hayatımızın her yerine giriyor. Ve ChatGPT, büsbütün farklı bir arama tipi oluşturmak için Google’ı Microsof’a karşı kıyasıya bir yarışa sürükledi. Microsoft’un Bing yapay zekası Google’ın Bard yapay zekasının çok önünde. Microsoft aylardır arama sonuçlarına yapay zekayı entegre etti. Windows Copilot artık ismi üstünde Windows’a yapay zekayı getirdi. Bir şey mi merak ediyorsunuz çabucak Copilot’a sorun. Yani artık bilgiye ulaşmak için seçeneklerin sayısı giderek artıyor ve artmaya da devam edecek.

Tarih tekerrür mü edecek?

Yirmi beş yıl evvel, farklı bir internet çağının şafağında, diğer bir arama motoru emsal meselelerle uğraş etmeye başladı. En zirvede olduğu düşünülen ve gelişmiş teknolojisiyle övülen bu arama motoru, birdenbire varoluşsal bir tehditle karşı karşıya kaldı. Genç bir şirket içerik bulmanın yeni bir yolunu yarattı.

Şirket, temel eserini daha âlâ hale getirmeye çalışmak, kullanıcılarının meselelerini çözmek yerine, giderek daha az düzgün çalışan şişirilmiş hizmetlerle ağırlaşan bir portal haline geldi. Şirketin CEO’su 2002 yılında “odağını kaybettiğini” tiraf etti ve o periyotta Wired’a geri dönüp tekrar arama yapmaya odaklanacağını söyledi. Bu hiçbir vakit muvaffakiyetle sonuçlanmadı. Evet, o şirket AltaVista idi.

Bu ortada siz Google’da birinci neyi aradığınızı hatırlıyor musunuz?