Ölmüş bir yıldız Güneş’in “yazgısını” ortaya koyuyor

Bilim insanları, Messier 37‘deki gezegenimsi nebulayı, merkezindeki beyaz cüce yıldızın nasıl öldüğünü belirlemek için kozmik bir “suç mahalli” üzere inceledi. Bu kozmik mezarlığın kalbinde yatan meyyit yıldız, Güneş’in gelecekteki haline yahut tam olarak gelecekteki akıbetine işaret ediyor.

Güneş’in akıbeti

Dünya’dan yaklaşık 4,500 ışık yılı uzaklıktaki Messier 37 açık yıldız kümesinde yer alıyor. Bu beyaz cüceyi ve etrafını incelemek, neredeyse kozmik bir cürüm mahallini incelemek üzere, nasıl öldüğünü ortaya çıkarmakla kalmaz, tıpkı vakitte gökbilimcilere kendi Güneş sistemimizin yaklaşık 5 milyar yıl sonra neye benzeyeceğine dair bir fikir verebilir. Zira Güneş, nükleer füzyon süreçleri için yakıtını tükettiğinde, giderek şişecek ve bir kırmızı deve dönüşecek. Güneş’in şişen dış katmanları daha sonra Dünya da dahil olmak üzere iç gezegenleri yutacak. Daha sonra, bu dıştaki katman yayılıp soğudukça, Güneş, bir gezegenimsi bulutsuya dönüşecek – ki bunun baş karıştırıcı bir formda gezegenlerle hiçbir ilgisi yoktur – ve çekirdeği solmakta olan bir beyaz cüceye dönüşecek.

Kelebek formundaki Messier 37, açık bir yıldız kümesi olurken içindeki yıldızların yaklaşık olarak tıpkı vakitte birebir büyük, ağır gaz ve toz bulutundan doğduğu düşünülüyor. Yani bilim insanları bu kümedeki meyyit bir yıldızı inceleyerek, birebir yaştaki (ancak farklı kütlelerdeki) yıldızların nasıl evrim geçirip öldüklerini daha uygun anlayabilirler.

Gökbilimciler şimdiye kadar gezegenimsi bulutsular içeren yalnızca üç açık yıldız kümesi keşfettiler ve bu yıldız mezarlıklarının kalbinde gömülü olan beyaz cüce yıldızlar şimdiye kadar hiç incelenmedi. Çalışma takımının başkanı ve Tübingen Üniversitesi’nde profesör olan Klaus Werner yaptığı açıklamada, “Bir kümedeki yıldızların hepsi tıpkı yaştadır; bunun astrofizik için özel bir kıymeti bulunuyor. Bir yıldız ne kadar büyükse, hidrojeni helyuma dönüştürerek nükleer yakıtını o kadar süratli tüketir. Münasebetiyle ömrü kısalır ve daha süratli bir halde beyaz cüceye dönüşür.” ifadelerini kullandı.

Yıldızlar kütlelerin değerli kısmını kaybediyor

Yıldızların ömür sürecinin şimdi tam olarak anlaşılamayan bir kısmı, yıldızların beyaz cüce evrelerine ulaşmadan evvelki kütle kaybetme suratlarında yatıyor. Güneş gibi yıldızlar beyaz cüceye dönüşene kadar kütlelerinin yarısından biraz daha azını kaybederken Güneş’in sekiz katı kütleye sahip yıldızlar ise kütlelerinin yaklaşık yüzde 80’ini kaybediyor.

Klaus Werner ayrıyeten, gezegenimsi bulutsuların meyyit merkezi yıldızlarının hiçbirinin daha evvel incelenmediğini, zira hepsinin çok uzakta olduğunu ve beyaz cüceler olarak da oldukça sönük olduklarını belirtti. Bu sönüklük durumunun üstesinden gelebilmek için çalışma grubu, gezegenin en büyük teleskoplarından birini, Kanarya Adaları’nda bulunan Gran Telescopio Canarias‘ı kullandı. Araştırmacılar daha sonra beyaz cücenin ışık çıkışını değerlendirdiler ve şu anda Güneş’in kütlesinin yaklaşık yüzde 85’ine sahip olduğunu belirlediler. Bu da, yepyeni yıldızın Güneş’in 2,8 katına muadil bir kütleye sahip olduğunu gösteriyor. Werner’e nazaran bu birebir vakitte yıldızın hayatı boyunca içeriğinin yüzde 70’ini kaybettiği manasına geliyor.

Sonuç olarak, bir yıldızın başlangıcı ile son kütlesi ortasındaki ilginin daha âlâ anlaşılması, yıldızın ne kadar yaşayacağını ve son evresinin beyaz cüce mi, nötron yıldızı mı, yoksa muhtemelen bir kara delik mi olacağını çözmek için hayati değer taşıyor. Bu münasebet tıpkı vakitte mevt sancıları çeken bir yıldızın bir süpernovayı tetikleyip tetiklemeyeceğini ve böylelikle ömrü boyunca oluşturduğu tüm malzemeyi cihana yayıp yaymayacağını belirlemeye de yardımcı olabilir.